Okres laktacji oraz karmienia piersią stanowi naturalny proces podczas urodzenia dziecka. Naturalne mleko matki zapewnia dziecku wszystkie niezbędne składniki odżywcze do prawidłowego rozwoju. Z tego też powodu karmienie piersią zalecane jest przez WHO co najmniej do ukończenia przez dziecko 6 miesiąca życia. Z okresem laktacji wiąże się jednak wiele dylematów i trudności. Dlatego też warto wiedzieć jak najwięcej, aby być spokojną i szczęśliwą mamą.
Laktacja – najważniejsze informacje
Proces laktacji to naturalny proces fizjologiczny, który związany jest bezpośrednio z okresem ciąży i dotyczy każdej kobiety już od momentu pojawienia się dziecka w ich łonie. Nie jest więc prawdą, że kobiecie piersi wypełniają się mlekiem dopiero po narodzinach dziecka. Produkcja mleka rozpoczyna się z reguły w okresie 16 tygodnia ciąży, z kolei wydzielanie mleka z piersi na zewnątrz zostaje uruchomione w momencie, gdy dziecko pojawia się na świecie. Najprościej mówiąc, laktacja jest procesem polegającym na pojawieniu się produkcji mleka w piersiach kobiety oraz na jego wydzielaniu.
Matczyne mleko zawiera wszystkie niezbędne składniki niezbędne dla prawidłowego rodzaju noworodka takie jak witaminy, minerały czy substancje mające na celu wspieranie układu odpornościowego. Niejednokrotnie produkcja oraz wydzielanie mleka samoczynnie lub na skutek czynników wewnętrznych i zewnętrznych zanika, dlatego warto wiedzieć jak podtrzymywać oraz pobudzać proces laktacji.
Co trzeba wiedzieć o mleku matki?
Mleko matki jest najlepszym i najzdrowszym pokarmem dla dziecka. Z tego też powodu niemowlę powinno być karmione naturalnie co najmniej do ukończenia przez nie 6-go miesiąca życia. Skład matczynego mleka zmienia się w zależności od fazy laktacji oraz zdrowia matki jednak do najważniejszych składników w nim zawartych zaliczyć należy:
– węglowodany,
– białka
-, tłuszcze,
– wodę,
– mikroelementy i składniki mineralne,
– enzymy (w tym enzymy żywe) i witaminy.
Z uwagi na to, że mleko matki jest najzdrowszym pokarmem dla dziecka, specjaliści w zakresie żywienia dzieci i niemowląt zachęcają do naturalnego podawania pokarmu jak najdłużej. Wiele kobiet martwi się jednak, czy mleko wraz z upływem czasu nie utraci swoich właściwości. W tym przypadku warto mieć świadomość, że mimo tego, że mleko produkowane przez kobietę nigdy nie jest jednorodne i jego skład się zmienia, to zawsze będzie stanowiło najbardziej wartościowy pokarm dla dziecka. Warto też wiedzieć, że po pierwszym roku karmienia, wartość energetyczna mleka będzie wyższa niż na początku.
Laktacja krok po kroku
Pierwsze mleko wydzielane przez matkę, którym jest karmione niemowlę określane jest jako tzw. siara. Mleko te odznacza się większą zawartością składników mineralnych oraz białka oraz zmniejszoną w stosunku do właściwego (późniejszego) mleka matki ilością węglowodanów oraz tłuszczów. Karmienie siarą ma kluczowe znaczenie z uwagi na to że wpływa pozytywnie na układ odpornościowy dziecka oraz jego układ pokarmowy. Pomimo tego, że pierwsze mleko to tak naprawdę niewielka ilość, to te 50 -100 ml w ciągu doby w zupełności wystarczy maluszkowi przez pierwsze dni życia.
Laktacja nabiera rozpędu w okresie 2-3 dni od dnia porodu i wówczas kobiece piersi są w stanie wyprodukować nawet 700 ml mleka na dobę. Przez okres kolejnych dwóch tygodni mleko to ma kremowy kolor oraz konsystencję i określane jest jako tzw. mleko przejściowe. Co ważne, zawiera ono także więcej laktozy i tłuszczu, którego dostarczenie jest niezbędne na tym etapie życia niemowlęcia.
Pod koniec drugiego miesiąca życia dziecka mleko matki staje się mlekiem dojrzałym i w tym okresie zawiera ono wszystkie niezbędne składniki odżywcze i hormony wpływające na prawidłowy rozwój dziecka.
Jak długo trwa laktacja?
Sam proces laktacji nie jest określony ścisłymi ramami czasowymi. O jej zakończeniu powinna decydować kobieta. Proces zatrzymania laktacji powinien zacząć następować w momencie odstawienia niemowlęcia od naturalnego karmienia piersią. W takiej sytuacji po kilkunastu dniach laktacja powinna ulec wyciszeniu. Powyżej opisana sytuacja stanowi model książkowy, jednak nie zawsze tak się dzieje. Do jednej z częstych przyczyn związanych z laktacją zalicza się tzw. kryzys laktacyjny, czyli zatrzymanie laktacji lub produkowanie i wydzielanie przez kobietę niewystarczającej ilości pokarmu przez dziecko.
Czym jest kryzys laktacyjny?
Jak wspomniano wyżej, coraz częściej występującym problemem podczas karmienia piersią zalicza się tzw. kryzys laktacyjny, czyli zatrzymanie produkcji mleka przez kobietę lub zmniejszenie jego wydzielania i produkcji, skutkiem czego jest brak możliwości wykarmienia swojego dziecka z uwagi na niewystarczającą ilość pokarmu. Kryzys laktacyjny może być wywołany przez wiele czynników do których z reguły zalicza się:
– długotrwały stres oraz napięcie,
– pojawiające się zmiany hormonalne w organizmie kobiety,
– brak regularności podczas karmienia,
– nieprawidłowe chwytanie brodawki przez dziecko.
Pojawienie się początkowych problemów z laktacją uznaje się za typowe oraz normalne i w takim przypadku nie wymagają podejmowania określonych środków zaradczych. Jeśli kryzys laktacyjny trwa dłużej, jego objawy są trudne do przeoczenia, o których matkę najczęściej powiadamia niemowlę. Przedłużający się kryzys laktacyjny wymaga pobudzenia laktacji i może wystąpić najczęściej w 3-cim oraz 6-tym tygodniu życia dziecka.
Naturalne sposoby na pobudzenie laktacji
Zachowanie cierpliwości oraz spokoju są kluczowymi elementami w przypadku pobudzenia laktacji. Istnieje szereg naturalnych sposobów na pobudzenie wytwarzania mleka przez kobietę i zalicza się do nich:
– regularne przystawianie dziecka do piersi,
– stosowanie odpowiedniej diety,
– zachowanie spokoju oraz utrzymywanie pozytywnego nastawienia,
– stosowanie naturalnych substancji takich jak olej z czarnuszki i słód jęczmienny.
Regularne przystawienia dziecka do piersi ma kluczowe znaczenie w przypadku pobudzenia procesu laktacji. Już sam odruch ssania niemowlaka powoduje wytwarzanie hormonów które wpływają na wytwarzanie mleka. Podczas kryzysu laktacyjnego warto też karmić nocą, bowiem o tej porze stężenie prolaktyny w organizmie jest najwyższe.
Duże znaczenie ma także zachowanie spokoju, unikanie stresu oraz pozytywne nastawienie młodej mamy. Nie wolno rozmyślać o niskim poziomie produkowanego pokarmu oraz braku możliwości wykarmienia dziecka naturalnym sposobem. Odpoczynek, relaks oraz regularne przystawianie dziecka do obu piersi powinno w krótkim czasie zażegnać kryzys laktacyjny.
W pobudzeniu laktacji pomaga także spożywanie w niewielkich ilościach ale regularnie oleju z czarnuszki. Pomaga on w zwiększeniu produkcji mleka a dodatkowo wzmacnia odporność. Do innych substancji mlekopędnych zaliczyć należy słód jęczmienny, który poprzez oddziaływanie na komórki przysadki mózgowej, pobudza produkcję i syntezę prolaktyny.
Rola diety w pobudzeniu laktacji
Mama która karmi piersią powinna stosować zdrową i zbilansowaną dietę. W tym przypadku kluczowa jest podaż białka (która powinna pochodzić przede wszystkim z produktów zwierzęcych), spożywanie pełnoziarnistych i nieprzetworzonych produktów zbożowych, roślin nasion strączkowych, jaj oraz ryb. Młoda mama w okresie laktacji powinna unikać produktów wysoko przetworzonych, cukrów prostych, konserwantów oraz wzmacniaczy smaku.
Podczas karmienia piersią należy być ostrożnym podczas spożywania surowego mięsa oraz surowych ryb, bowiem mogą one powodować zakażenie chorobami bakteryjnymi. Nie należy stosować także wszelkich diet eliminacyjnych jeśli u dziecka nie zostały zdiagnozowane alergie pokarmowe.
Płodność i ciąża a okres laktacji
Karmienie piersią ma bez wątpienia wpływ zarówno na wystąpienie miesiączki, owulację oraz możliwość ponownego zajścia w ciążę. W przypadku kobiet karmiących piersią, pierwsza miesiączka po porodzie pojawia się zdecydowanie później, niż u kobiet, które nie zdecydowały się na naturalne karmienie. U pierwszych miesiączka pojawia się zazwyczaj około 2 miesiące pod odstawieniu dziecka od piersi, u drugich natomiast około 8 tygodniu po porodzie.
Warto wiedzieć także, że w przypadku kobiet które karmiły piersią, wystąpienie miesiączki nie zawsze musi równać się z wystąpieniem owulacji. W tych przypadkach pierwsze cykle często mają charakter bezowulacyjny. W ciągu pierwszych sześciu miesięcy karmienia piersią przez kobietę, szanse na zajście przez nią w ciążę w tym czasie wynoszą zaledwie 2%. W miarę upływu czasu zwiększają się one, tak by w okresie od 6 do 12 miesięcy wynosić blisko 15% a w drugim roku karmienia piersią oscylować w granicach 30-40%.
Co więcej, podczas karmienia piersią w większości sytuacji można stosować tabletki antykoncepcyjne. Podczas wizyty u specjalisty kobieta powinna zaznaczyć, że jest w trakcie karmienia piersią i w takim przypadku ginekolog dobierze tabletki, które będą bezpieczne zarówno dla matki jak i dla dziecka. Przyjmowanie antykoncepcji hormonalnej nie ma wpływu na laktację a niewielka ilość substancji jakie przenikają do mleka nie stanowi zagrożenia dla życia i zdrowia dziecka.
