Czym jest cukrzyca ciążowa?
Cukrzyca ciążowa stanowi jednostkę chorobową pojawiającą się stosunkowo często w okresie ciąży u kobiet dotychczas zdrowych (nie mających problemów ze stężeniem glukozy we krwi, które nie miały przed okresem ciąży rozpoznanej cukrzycy). Zaburzenie to polega na pojawieniu się podwyższonego poziomu glukozy we krwi i ma bezpośredni związek z prawidłowym funkcjonowaniem gospodarki hormonalnej organizmu kobiety, która jest odpowiedzialna za prawidłowy metabolizm cukrów. W tym przypadku wiąże się to ze wzrostem stężenia takich hormonów jak prolaktyna, progesteron, estrogen oraz laktogen łożyskowy. Z uwagi na to, że ww. hormony są antagonistami inuliny, blokują jej prawidłowe oddziaływanie na tkanki i komórki organizmu.
Jakie są objawy cukrzycy ciążowej?
Objawy cukrzycy ciążowej można często przypisać do objawów związanych z ciążą. Zaliczyć do nich należy przede wszystkim:
– częste oddawanie moczu czyli wielomocz,
– pojawianie się niekontrolowanych i trudnych do powstrzymania napadów głodu, które pojawiają się na skutek braku insuliny. Często pomimo zwiększonej potrzeby jedzenia kobieta ciągle odczuwa głód,
– zwiększone pragnienie, skutkiem czego jest przyjmowanie dużo większej niż zazwyczaj ilości płynów. Z uwag na zwiększone wydanie wody wraz z moczem, pojawia się zwiększone pragnienie,
– nadmierna senność oraz zmęczenie,
– pojawianie się zaburzeń widzenia, infekcji skóry oraz pęcherza.
Do innych niepokojących objawów, które mogą wskazywać na wystąpienie cukrzycy ciążowej zalicza się także cukromocz (czyli inaczej wydalanie glukozy wraz z moczem), szybki przyrost masy ciała oraz niewspółmiernie szybki wzrost masy i wielkości płodu do stopnia zaawansowania ciąży.
Rozpoznanie cukrzycy ciążowej
Rozpoznanie pojawienia się u pacjentki cukrzycy ciążowej jest możliwe za pomocą przeprowadzenia badania określanego jako test doustnego obciążenia glukozą. Warto wiedzieć, że badanie to jest standardowym badaniem wykonywanym podczas opieki nad ciężarną i pierwsze z nich powinno zostać przeprowadzone w okolicach 10 tygodnia ciąży. Na tym etapie można wstępnie ocenić predyspozycje oraz ewentualne zagrożenie, czy na późniejszym etapie ciąży kobieta zachoruje na cukrzycę.
Standardowe badanie testu obciążenia glukozą przeprowadza się pomiędzy 24 a 28 tygodniem ciąży. Samo badanie jest bezbolesne jednak czasochłonne. Można je wykonać praktycznie w każdym laboratorium medycznym w kraju. Co ważne, pacjentka na badanie powinna stawić się na czczo. Większość laboratoriów wymaga zabrania ze sobą własnej glukozy w proszku. W pierwszym etapie badania pobiera się próbkę krwi żylnej (z żyły łokciowej), kolejne pobranie przeprowadza się po 60 oraz 120 minutach po wypiciu roztworu zwierającego 75 g glukozy.
W przypadku spełnienia choćby jednego z poniższych kryteriów lekarz stawia diagnozę o rozpoznaniu cukrzycy ciążowej:
– gdy poziom glukozy na czczo wynosi 92 mg/dl lub więcej
– gdy poziom glukozy w 60 minucie badania jest równy lub wyższy 180 mg/dl,
– gdy poziom glukozy w 120 minucie badania jest równy lub wyższy 153 mg/dl.
Cukrzyca ciążowa – czynniki ryzyka
Istnieje grupa kobiet która jest bardziej narażona na występowanie cukrzycy ciążowej niż pozostałe. Do czynników ryzyka zwiększających prawdopodobieństwo wystąpienia tej jednostki chorobowej zaliczyć należy wiek przyszłej mamy (powyżej 35 roku życia), zaburzenia które wynikają z prowadzonego dotychczas stylu życia (tu wyróżnia się nadwagę, otyłość, nadciśnienie tętnicze) oraz predyspozycje genetyczne (takie jak historia występowania cukrzycy w najbliższej rodzinie) i historia chorób ciężarnej (stany przedcukrzycowe występujące u ciężarnej jeszcze przed zajściem w ciążę, wystąpienie cukrzycy u ciężarnej podczas poprzedniej ciąży).
Do innych czynników wpływających na pojawienie się cukrzycy ciążowej zalicza się także urodzenie przez ciężarną więcej niż dwójki dzieci, urodzenie poprzednio dziecka z wagą rozwojową także jeśli w poprzedniej ciąży wystąpił zgon wewnątrzmaciczny. Na wystąpienie cukrzycy ciążowej narażone są także te Panie, które poprzednio urodziły dziecko, którego masa urodzeniowa była większa niż 4 – 4,5 kilograma.
Leczenie cukrzycy ciążowej – co trzeba wiedzieć
Pierwszym etapem w przypadku leczenia cukrzycy ciążowej jest wizyta u diabetologa. To właśnie on określi jakie leczenie oraz tryb życia należy zastosować. Do najważniejszych elementów jakie wchodzą w skład postępowania podczas cukrzycy ciążowej zalicza się:
– stosowanie odpowiedniej i dopasowanej diety,
– regularne kontrolowanie poziomu cukru,
– dopasowanie aktywności fizycznej do trybu życia,
– w niektórych przypadkach zastosowanie insulinoterapii.
Dieta chorej powinna opierać się na ograniczeniu do minimum spożywania cukrów prostych oraz tłuszczów. Jej zadaniem jest unormowanie poziomu glukozy we krwi. Dieta powinna opiewać na wartość co najmniej 1800 kcal i podczas niej ciężarna nie powinna odczuwać głodu. W codziennych posiłkach warto zwiększyć ilość białka w diecie, które jest kluczowe dla prawidłowego i niezakłóconego rozwoju płodu. Kluczowym jest także ograniczenie takich produktów jak soki owocowe, gotowe produkty, płatki śniadaniowe, dżemy czy słodycze. Należy wybierać produkty o niskim indeksie glikemicznym a produkty pszenne warto zastąpić tymi wykonanym z pełnego ziarna.
Duże znaczenie w leczeniu cukrzycy ciążowej przypisuje się także dopasowanym do chorej ćwiczeniom fizycznym. Aktywność powinna być każdorazowo dopasowana do stylu życia pacjentki, jej samopoczucia oraz indywidualnych właściwości takich jak waga czy kondycja. Co ważne, każda aktywność fizyczna pacjentki powinna być konsultowana z lekarzem, bowiem wysiłek wiąże się najczęściej z koniecznością stosowania insuliny.
Kontrolowanie poziomu cukru we krwi
Bardzo ważnym elementem leczenia cukrzycy ciążowej jest samodzielne kontrolowanie poziomu cukru we krwi za pomocą glukometru. Samokontrola glikemiczna powinna być przeprowadzana przez ciężarną co najmniej cztery razy w ciągu dnia, z czego pierwsze badanie powinno odbywać się rano, na czczo. Kolejne samobadania należy przeprowadzać na co najmniej godzinę przez planowanym posiłkiem. Podczas badania należy zwracać uwagę na wartości graniczne poziomu glukozy, które w przypadku badania na czczo nie powinny przekraczać 90 mg/dl a po posiłku 120 mg/dl.
Badanie glukometrem jest bardzo proste oraz szybkie. Po nakłuciu skóry palca specjalną igłą, należy wycisnąć na pasek pomiarowy kroplę uzyskanej krwi. Po krótkiej chwili wynik uzyskuje się na elektronicznym ekranie urządzenia.
Warto pamiętać, że jeśli po tygodniu stosowania diety dopasowanej do ciężarnej poziom glukozy jest wyższy od poziomów podanych powyżej, koniecznym może okazać się zastosowanie leczenia insuliną. Samo leczenie insuliną jest nieszkodliwe zarówno dla matki jak i dla płodu, bowiem poziom przenikania insuliny przez łożysko waha się zaledwie w granicach od 1 do 3%. W każdym takim przypadku decyzję o zastosowaniu insulinoterapii podejmuje lekarz prowadzący.
Czy cukrzyca ciążowa jest groźna dla zdrowia matki i dziecka?
Odpowiednio wcześnie wykryta oraz leczona cukrzyca ciążowa nie powinna stanowić większego zagrożenia dla życia i zdrowia zarówno matki jak i dziecka. Nierozpoznanie choroby lub za późne wdrożenie odpowiedniego leczenia może prowadzić do poważnych powikłań płodu takich jak m.in. makrosomia. Cukrzyca ciążowa powoduje zwiększenie ryzyka wystąpienia także hipoglikemii u dziecka, wcześniactwa lub wystąpienia wad wrodzonych takich jak wady serca, układu nerwowego czy choroby nerek.
Zbyt wysoki poziom cukru we krwi może powodować przedwczesny poród, co może wiązać się z pojawieniem się niewydolności oddechowej u dziecka. W niektórych przypadkach dzieci, których matki chorowały na cukrzycę ciążową podczas ciąży mogą zmagać się ze zbyt wysoką produkcją insuliny przez ich organizmy. Z tego też tytułu kluczowym jest regularne kontrolowanie poziomu cukru we krwi noworodka oraz jego regularne karmienie.
Cukrzyca ciążowa może być także niebezpieczna dla ciężarnej. Jednym z nich jest narażenie na wystąpienie w późniejszych latach cukrzycy typu 2. Dlatego też po okresie ciąży zalecane jest dbanie o prawidłową dietę, aktywność fizyczną oraz odpowiednią masę ciała. Do innych zagrożeń związanych z cukrzycą ciążową zalicza się:
– wzrost ciśnienia tętniczego podczas ciąży,
– pojawienie się nadmiernej ilości płynu owodniowego,
– ryzyko poronienia,
– wielowodzie,
– częste infekcje dróg moczowych.
Cukrzyca ciążowa a poród – najważniejsze informacje
Poród kobiety zmagającej się z cukrzycą ciążową wymaga odpowiedniego przygotowania. W takim przypadku podczas porodu powinien być obecny neonantolog, co więcej w niektórych przypadkach (jeśli waga urodzeniowa dziecka jest bardzo duża) podejmowana jest decyzja o wcześniejszym zakończeniu ciąży, zakończonego cesarskim cięciem.
Po porodzie sytuacja ciężarnej powinna się unormować i poziom glukozy we krwi z reguły wraca do normy. Przez pierwsze miesiące wskazane jest kontrolowanie poziomu cukru we krwi oraz wykonanie (najczęściej po 3 miesiącach od porodu) doustnego testu obciążenia glukozą.
