W dzisiejszych czasach na rynku mamy dostępnych mnóstwo zabawek dla naszych maluchów, a każda z nich jest inna i wyjątkowa. Możemy wybierać wśród zabawek dużych i małych, cichych i grających, miękkich i twardych, plastikowych i drewnianych, pluszaków, samochodzików, lalek, gier edukacyjnych jak i tych, które służyć mają jedynie rozrywce. Często nasze dzieci wyręczają nas w wyborze odpowiedniej zabawki, bo sami wiedzą najlepiej czym chcieliby się bawić, ale co z tymi dziećmi, które nie potrafią jeszcze samodzielnie wybierać?
Jak i czym bawią się niemowlaki?
Prawdopodobnie większość rodziców jeszcze przed narodzinami dziecka posiada mnóstwo kolorowych zabawek, którymi zostanie obdarowane niemowlę zaraz po urodzeniu. Większość z nich, tak naprawdę stanie się po prostu ozdobą dla pokoju dziecięcego, bo tak małe dziecko będzie w stanie jedynie na je obserwować i czasami dotknąć, no bo właśnie, jak tak na prawdę wygląda zabawa niemowlaka i czy w ogóle dziecko w tym wieku się bawi?
Zabawa w tym przypadku polega na doświadczaniu przez dziecko świata za pomocą jego zmysłów. Dziecko bawi się dotykając, słuchając, obserwując oraz naśladując dorosłych, dlatego nie obchodzi go czy zabawka będzie różowa czy niebieska, czy będzie w kształcie pieska czy kotka oraz czy mówi po polsku czy po angielsku. Dla dziecka interesująca będzie struktura zabawki, to jak się zachowuje kiedy się ją ściska albo nią rzuca. Ponadto o wiele bardziej zainteresuje go zabawka czarno-biała niż różowa, ponieważ to właśnie kontrast, a nie konkretny kolor, jest dla dziecka interesujący. Zabawa w tym wieku jest nieintencjonalna więc kotek dla dziecka nie będzie kotkiem, a samochodzik nie będzie miał funkcji jeżdżenia, bo o wiele ciekawsze będzie rzucaniem nim o podłogę lub wkładanie go do ust. Teraz wiele rodziców może zadać sobie pytanie, czy jest w takim razie sens wydawać pieniądze na zabawki dla tak małego dziecka. Odpowiedz brzmi: i tak i nie, zależy co rodzic daną zabawą chce uzyskać.
Zabawy sensoryczne- czym są i jakie są ich cele?
Jeśli chcesz aby zabawki stanowiły po prostu piękną dekoracje pokoju dziecięcego to wystarczy wybrać się do pierwszego lepszego sklepu zabawkowego, jeśli natomiast chcesz aby twoje dziecko poprzez zabawę rozwijało się oraz poznawało świat to idealnym wyborem będą zabawy sensoryczne, do których można, ale nie trzeba, kupować żadnych specjalistycznych artykułów.
Zabawy sensoryczne to w najprostszym tłumaczeniu to te zabawy, w których dziecko doświadcza świata za pomocą swoich zmysłów, czyli wzroku, słuchu, węchu, smaku oraz przede wszystkim dotyku, a ich głównym celem jest wsparcie rozwoju mózgu oraz doskonalenie umiejętności posługiwania się tymi zmysłami. Mają one niesamowicie dobry wpływ na wiele aspektów rozwoju dziecka, między innymi pozwalają one na rozwinięcie:
- kreatywności,
- umiejętności motorycznych,
- mowy oraz umiejętności językowych,
- umiejętności logicznego myślenia,
- umiejętności rozwiązywania problemów
- oraz polepszają pamięć.
To co jest ciekawe to poprzez takie zabawy możesz sprawić, że twoje dziecko uniknie największej zmory okresu edukacji, czyli problemów na lekcjach matematyki, iż stosowanie zabaw sensorycznych w wieku niemowlęcym pozytywnie wpływa na rozwój umiejętności matematycznych dziecka w przyszłości.
Stymulowanie zmysłów dziecka jest niezwykle ważne jeśli chcemy aby rozwijało się ono prawidłowo, bo przecież właśnie dzięki zmysłom mały człowiek uczy się oraz doświadcza świata. Regularne stosowanie zabaw sensorycznych zachęca je do badania oraz eksplorowania, rozwija naukowe myślenie, a nawet umiejętność stawiania hipotez.
Dorośli często uważają zabawy sensoryczne za zbyt proste i prymitywne aby mogły być rozwijające, ale kiedy dla nas dziecko po prostu grzebie w piasku i się brudzi, to dla niego jest to niezwykle ciekawa zabawa, dzięki której poznaje strukturę piasku, jego wagę, zapach oraz temperaturę. Poprzez dotyk maluch porównuje struktury różnych powierzchni, dowiaduje się co jest dla niego przyjemne, a czego woli nie dotykać, sprawdza co jest lekkie, a co ciężkie i zaczyna kształtować umiejętność zauważanie różnic miedzy przedmiotami
Argument, który chyba najbardziej dobitnie trafia do rodziców, jeśli mówimy o zabawach sensorycznych to to, że tak naprawdę nie potrzebujemy żadnych specjalnych zabawek, bo wystarczy to co mamy w domu, a dziecko będzie czerpać niesamowitą radość z bardzo rozwijającej zabawy.
Domowe zabawki dla niemowlaka
Aby zapewnić naszemu dziecku fenomenalną zabawę sensoryczną wcale nie musimy wydawać mnóstwa pieniędzy na specjalistyczne zabawki polecane przez naukowców, bo wystarczy, że otworzymy nasze kuchenne szafki oraz lodówki i trochę ruszymy głową, a będziemy w stanie zapewnić naszej pociesze godziny niesamowitych oraz rozwijających zabaw.
Na pewno idealnym wyborem będą wszelkie produkty suche takie jak:
- kasza,
- ryż,
Wystarczy wymieszać je w jednym dużym pojemniku, a dziecko będzie mogło spędzić mnóstwo czasu na przesypywaniu, dotykaniu oraz wybieraniu poszczególnych struktur. Fantastycznym pomysłem jest również danie dziecku ugotowanego i ostudzonego makaronu spaghetti, który nie dość, że dzięki swojemu kształtowi dziecko będzie godzinami przekładało z rączki do rączki oraz zaplątywało pomiędzy palcami, to jego śliska struktura sprawi, że stanie się on jeszcze bardziej dla malucha interesujący.
Nie od dzisiaj wiadomo, że dzieci wręcz kochają zabawy w piasku, a my jako rodzice możemy zapewnić im tańszą alternatywę idealną do wykorzystania w domu- płatki śniadaniowe. Wystarczy zmielić je najdrobniej jak damy radę i już mamy gotowy do użycia, domowy „piasek”. Mąka również idealnie sprawdzi się jako zabawka sensoryczna, a jeśli akurat mamy więcej czasu możemy przygotować galaretkę w dużym pojemniku, tak aby dziecko mogło włożyć do środka całe swoje rączki, co będzie dla niego na pewno niesamowitym doświadczeniem.
Jeśli jednak nie chcemy „marnować” produktów spożywczych na pewno znajdziemy w naszych domach mnóstwo innych przedmiotów, które świetnie sprawdzą się jako zabawki sensoryczne. Idealnym pomysłem jest stworzenie tak zwanego „pudła różnorodności”, czyli po prostu zwykłego pudełka, do którego wsypiemy wszystko co mamy pod ręką:
- ścinki papieru,
- folie,
- papierki po cukierkach,
- piórka,
- obierki po warzywach!
Niesamowita zabawa dla naszego malucha jest gwarantowana!
Inną zabawą sensoryczną, który każdy z nas zna ale mało kto wie, że możemy tak ją nazwać jest malowane rękoma, a nawet całym swoim ciałem, do czego wystarczą nam najtańsze farby oraz zwykły blok rysunkowy. Oczywiście musimy przygotować się na bałagan i długą kąpiel ale przecież brudne dziecko to szczęśliwe dziecko!
Musimy pamiętać również, że powinniśmy stymulować nie tylko zmysł dotyku ale również pozostałe zmysły. Świetnym pomysłem na zabawę z wykorzystaniem zmysłu węchu jest tworzenie tak zwanych „palet zapachów”. Wykorzystać do tego możemy małe, przeźroczyste pojemniczki oraz intensywnie pachnące przyprawy, ziarna kawy oraz różne zioła, cynamon itp. Starsze dzieci będą mogły dzielić pojemniczki, na np. te których zapach jest dla nich nieprzyjemny oraz na te o zapachu, który im się podoba, a te młodsze czerpać będą po prostu przyjemność z samego poznawania zapachów.
Jako rodzice musimy pamiętać aby stworzyć dziecku warunki do bezpiecznej zabawy oraz nie zostawiać podczas niej dziecka samego. Dużym plusem zabaw z wykorzystaniem produktów spożywczych jest to, że w większości przypadków nie musimy się martwić, że dziecko weźmie produkt do ust, mimo to powinniśmy stale kontrolować czy zabawa jest na pewno bezpieczna, czy dziecko np. nie zaciera oczu brudnymi rączkami lub nie zjada tych mniej jadalnych elementów jego otoczenia.
Gotowe zabawki sensoryczne
Czasami zdarza się jednak, że nie mamy czasu lub chęci na przygotowanie naszemu dziecku domowych zabawek. Wtedy z pomocą przychodzą nam gotowe produkty, które kupić możemy zarówno stacjonarnie jak i online. Producenci zabawek zauważając rosnące zainteresowanie rodziców stymulacją zmysłów ich pociech wyszli im naprzeciw i przygotowali szeroką ofertę gotowych zabawek sensorycznych, w różnych przedziałach cenowych.
Jednymi z najtańszych dostępnych zabawek wspomagający rozwój zmysłów naszych dzieci są wszelkiego rodzaju grzechotki, gniotki i książeczki dotykowe. Poprzez różne struktury i dźwięki (np. szeleszczenie foliowych stron książeczki, dźwięki wydawane przez grzechotki) stymulują one rozwój dziecka oraz wzbudzają w nim zainteresowanie danym przedmiotem. Ceny takich produktów wahają się od 5 do 30zł i znajdziemy je w większości sklepów internetowych tak jak allegro, a stacjonarnie odnaleźć je możemy nie tylko w sklepach z zabawkami ale również w sieciach typu Auchan lub Pepco.
Musimy pamiętać jednak, że większość z tych artykułów jest wykonana z plastiku lub posiada twarde elementy więc musimy mocno kontrolować zabawę naszego malucha tak aby nie zrobił on sobie krzywdy na przykład uderzając się plastikowym elementem w głowę.
Nieco droższymi zabawkami są maty sensoryczne, które oprócz różnych struktur (miękkich, twardych, gładkich, szorstkich itp.) często napełniane są płynami, w których pływają różne mniejsze zabaweczki. Dziecko może próbować je łapać i przytrzymywać co dodatkowo rozwija motorykę małą. Najtańsze maty sensoryczne możemy znaleźć już za 30zł ale musimy się liczyć, że w tym przypadku cena idzie na równi z jakością. Świetne maty sensoryczne znajdziemy już za 100zł ale jeśli chcemy zainwestować w naprawdę wysokiej jakości mate musimy się przygotować na koszty z rzędu 200/300zł.
Świetnymi i tanimi zabawkami dostępnymi w każdej hurtowni są wszelkiego rodzaju małe piłeczki, które różnią się nie tylko kolorami ale i kształtami i materiałem z którego są wykonane. Można kupić gotowe zestawy piłek sensorycznych lub samemu skompletować taki zestaw po prostu wybierając kilka różniących się od siebie piłek, np. jedną z frędzelkami, drugą z dziurami a trzecią wypełnioną jakimś płynem. Również za nie wysoką cenę zakupić możemy różne plasteliny, modeliny, ciastoliny i piaski kinetyczne, które świetnie wpływają na rozwój zmysłu dotyku u naszego dziecka, ale musimy pamiętać aby zawsze pilnować maluchy podczas zabawy, ponieważ zjedzenie przez dziecko któregoś z tych artykułów może się źle skończyć.
Często zabawki, które nie mają jasnego oznaczenia, że należą do grupy zabawek stymulujących zmysły naszych pociech, śmiało możemy do tej grupy zaliczyć. Dodatkowo wcale nie są one drogie, a żadne inne artykuły nie będą tak mocno wspierać wszechstronnego rozwoju naszego dziecka zapewniając mu dodatkowo świetną i w pełni pochłaniającą rozrywkę.
Integracja sensoryczna
Ważnym aspektem funkcjonowania człowieka jest tak zwana integracja sensoryczna, czyli podświadome współdziałanie zmysłów człowieka, które umożliwia mu wykonywanie codziennych, podstawowych czynności niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania. Podczas integracji sensorycznej następuje interpretacja oraz przetwarzanie tzw. bodźców, które poprzez zmysły docierają do układu nerwowego człowieka, wywołując określone reakcje.
Kiedy dziecko wykazuję problemy w wykonywaniu czynności, które jego rówieśnikom przychodzą z łatwością, może to wskazywać na to, że nasz maluch boryka się z zaburzeniami integracji sensorycznej. Mogą one przejawiać się w różny sposób zależnie od tego jakiej sfery rozwoju dotyczą, na przykład, kiedy dziecko:
- nie chce chodzić boso, szczególnie po piasku lub trawie,
- nie lubi mieć mytej twarzy i/lub włosów,
- nie lubi nosić danego rodzaju materiału
- unika określonych konsystencji jedzenia
powinniśmy sprawdzić, czy nie jest ono przypadkiem nadwrażliwe dotykowo, czyli nie posiada takiej dysfunkcji integracji sensorycznej, która polega na nieadekwatnych i nadmiernych reakcjach emocjonalnych, rozproszeniu uwagi lub problemach behawioralnych wywołanych przez delikatny bodziec czuciowy.
Innym przykładem zaburzenia integracji sensorycznej u dzieci jest obniżone napięcie mięśniowe, które możemy zauważyć gdy dziecko na przykład:
- często się ślini,
- wydaje się słabe,
- często się męczy,
- opiera się na przedmiotach lub innych ludziach,
- jego chwyt jest zbyt delikatny.
Jeśli jako rodzic zauważamy u swojego dziecka wszelkiego rodzaju niepokojące zachowania, które mogą wskazywać na zaburzenia w tym zakresie powinniśmy niezwłocznie rozpocząć terapie integracji sensorycznej, która jest ukierunkowana na rozwój prawidłowego odbioru i analizy odbieranych przez dziecko bodźców zmysłowych, które docierają do niego z otoczenia oraz jego własnego ciała. Dzięki tej terapii dziecko będzie miało większą łatwość podczas wykonywania czynności opierających się na zaburzonej sferze, a poprawie ulegnie szeroko rozumowany poziom funkcjonowania dziecka.
PAMIĘTAJMY, ŻE PIERWSZĄ REAKCJĄ NA ZAUWAŻENIE NIEPOKOJĄCYCH ZACHOWAŃ U NASZEGO DZIECKA POWINNO BYĆ SPOTKANIE ZE SPECJALISTĄ!
Do diagnozy zaburzeń integracji sensorycznej opracowane zostały specjalne narzędzia oceny rozwoju psychoruchowego dziecka. W warunkach stacjonarnych, tzn. w gabinecie terapii sensorycznej, prawidłowo przeprowadzona diagnoza zaburzeń integracji sensorycznej wymaga zwykle 2 spotkań po około 90 minut. W pierwszym etapie terapeuta SI przeprowadza wywiad z rodzicem w temacie zgłaszanego problemu dziecka – treści pytań obejmują zagadnienia medyczne i psychologiczne, dotyczące rozwoju dziecka od momentu urodzenia po aktualne problemy zdrowotne. W drugim etapie badania integracji sensorycznej uczestniczy rodzic wraz z dzieckiem. Wówczas prowadzona jest obserwacja funkcjonalna i obserwacja zachowań dziecka, próby kliniczne oraz testy SI.
Zaburzenia integracji sensorycznej a zabawy sensoryczne w okresie niemowlęcym
Wiedząc, że zabawy sensoryczne pozytywnie wpływają na rozwój zmysłów dziecka, a ogólna stymulacja zmysłów naszych pociech jest zalecana i bardzo ważna dla prawidłowego rozwoju nikogo nie powinno zdziwić, że poprzez takie zabawy mogą zapobiegać powstawaniu wszelkiego rodzaju zaburzeniom integracji sensorycznej jakie może na drodze swojego rozwoju napotkać dziecko. Ponadto, jeśli zaburzenia takie już występują, zabawy takie nie są tylko wsparciem dla rozwoju oraz przyjemnym sposobem spędzania czasu przez dziecko ale również pewnego rodzaju terapią wspomagającą, którą możemy stosować w domu.
Zabawy sensoryczne warto stosować nie tylko w stosunku do niemowląt ale również i starszych dzieci. Ponadto nie muszą one mieć formy stosowanej tylko w domu. Świetną zabawą sensoryczną jest:
- chodzenie boso po trawie, żwirze lub piasku,
- leżenie w mchu,
- kąpiel w basenie z kulkami,
- zakopywanie części ciała dziecka w piasku,
- leżenie na szyszkach.
Dla dorosłych brzmi to dziwnie ale nasze dzieci będą czerpać z tego mnóstwo radości i korzyści. I jeśli nadal nie jesteś przekonany do takich form zabawy to jest jeden argument, obok którego nie można przejść obojętnie: większość z tych zabaw można zorganizować bez wydawania pieniędzy, a są one dla dziecka tak pochłaniające, że rodzić może się cieszyć czasem na odpoczynek kiedy jedynie będzie „zerkał” sprawdzając czy jego pociecha jest na pewno bezpieczna.
